W uprawach zamkniętych ochrona biologiczna staje się standardem. Proponujemy więc cykl artykułów, poświęcony ochronie biologicznej warzyw pod osłonami.

 

Utrzymanie w szklarniach i tunelach warunków środowiskowych na względnie stałym poziomie sprzyja okresowej introdukcji organizmów pożytecznych. Zaczynamy od podstawowego zagrożenia upraw – mączlika szklarniowego (Trialeurodes vaporariorum) i  mączlika ostroskrzydłego, inaczej poinsecjowego (Bemisia tabaci). Obydwa są polifagami wysysającymi sok komórkowy z roślin warzywnych i ozdobnych pod osłonami i w polu. Charakteryzują się dużą mobilnością, zwłaszcza po poruszeniu rośliny. Bytują na spodniej stronie liści.


 

Uszkodzenie niejedno ma imię

Mączliki wysysają soki zubażając rośliny. Podłoże szybciej wysycha (roślina próbuje wyrównać turgor). Na liściach mogą pojawić się chlorozy, a starsze mogą opadać. Grzyby sadzakowe żerują na spadzi wydalanej przez mączniaka (utrudniona fotosynteza i wymiana gazowa) i tworzy się tzw. czarna pleśń. Owoce pokryte pleśnią mogą w skrajnych przypadkach gnić. Podobnie jak inne agrofagi o aparacie gębowym kłująco-ssącym, mączliki są wektorami wirusów, przy czym kwestia ta dotyczy bardziej mączlika ostroskrzydłego.


 

Trudne do zwalczenia

Opisywane szkodniki są trudne do zwalczenia z kilku powodów. Pierwszym z nich jest żerowanie po spodniej stronie liści oraz szybkie przemieszczanie, przez co opryski nie mają szansy do nich dotrzeć. Pogłębia to fakt stosunkowo dużej rozrodczości – jedna samica może złożyć w ciągu swojego życia nawet do 500 jaj. Chemiczne środki ochrony stosowane przeciwko mączlikom najczęściej nie przynoszą korzystnego rezultatu. Mączliki szczególnie podczas pierwszych stadiów rozwojowych, posiadają wrodzoną tolerancję, ponad to bardzo szybko uodparniają się na pestycydy . Kolejnym powodem przemawiającym za uznaniem wyższości ochrony biologicznej nad chemiczną w ograniczaniu populacji mączlików, jest ciągła migracja szkodników również do obiektu uprawowego z rosnących nieopodal chwastów lub innych upraw i w odwrotnym kierunku. Najbezpieczniejszym wyjściem z sytuacji jest więc prewencja (ograniczenie zachwaszczenia zewnątrz i wewnątrz pomieszczenia uprawowego, rozwieszenie żółtych tablic lepowych pionowo nad roślinami) i namnożenie wrogów naturalnych.


 

Który wybrać?

Na rynku są dostępne naturalne rozwiązania zwalczające mączliki. Przed ich zakupem należy pamiętać, że są to żywe organizmy, w związku z czym nie należy ich kupować z przesadnym wyprzedzeniem i długo przechowywać, a wprowadzać do uprawy możliwie szybko. Niemniej jednak lepiej jest zapobiegać, niż leczyć, a więc rozpocząć introdukcję nieco wcześniej i powtarzać według dołączonej instrukcji, aby populacja pożytecznych organizmów rozwinęła się na tyle, by móc zapanować nad szkodnikami. Trzeba również zadbać o dodatkowy pokarm na początku introdukcji pożytecznych drapieżców, gdy w pobliżu nie znajdzie się niezbędna liczba szkodników.

 

Dobór organizmów powinien uwzględniać m.in. gatunek warzywa oraz warunki uprawowe w obiekcie. Entomofagi różnią się między sobą temperaturą optymalną do rozwoju i skutecznego zwalczania szkodników. Innym czynnikiem determinującym wybór organizmów jest ich zróżnicowane "menu" (jeden entomofag może ograniczać populacje kilku szkodników). Ponadto niektóre gorzej radzą sobie w ochronie roślin pokrytych włoskami.
 

Przebieg introdukcji

Po stwierdzeniu szkodnika, liczbę i częstość wprowadzania entomofagów należy dopasowywać proporcjonalnie do aktualnej sytuacji, najlepiej w pobliżu skupisk szkodnika. Introdukcja wygląda różnie. Zależnie od produktu zawiesza się saszetki bezpośrednio na roślinach (należy je chronić przez bezpośrednim słońcem) lub wysypuje zawartość z butelki na liście (przed użyciem butelkę z organizmami należy delikatnie obrócić w celu wymieszania zawartości).

 

Przez kilka godzin po rozprowadzeniu entomofagów nie poleca się wykonywać zbiorów czy prac pielęgnacyjnych, aby wysypany produkt nie został strącony na ziemię. Mączliki lubią miejsca zaciszne i najcieplejsze oraz preferują części wierzchołkowe roślin (mączlik szklarniowy), dlatego głównie tam należy sprawdzać tablice lepowe i koncentrować uwagę, lustrując plantację. Do oceny szacunkowej występowania szkodnika wystarcza średnio jedna tablica lepowa na 20–25 m2 szklarni.


 

Drapieżni z natury

W zwalczaniu mączlików pod osłonami wykorzystuje się drapieżne roztocza z rodziny dobroczynkowatych: Amblyseius swirskii, A. montdorensis, Amblydromalus limonicus; pluskwiaki: dziubałeczek mączlikowy (Macrolophus pygmaeus) i wielożerny (Orius laevigatus); pasożytnicze błonkówki: dobrotnica szklarniowa (Encarsia formosa) i osiec mączlikowy (Eretmocerus eremicus); a także muchówkę Sphaerophoria rueppellii i biedronki: Delphastus catalinae i D. pusillus.

 

Roztocza – dobroczynkowate

Dobroczynkowate są polecane do ochrony upraw oberżyny, ogórka i papryki. Zwalczają jaja i larwy mączlików oraz wciornastki. Są bardziej skuteczne w wyższych temperaturach (powyżej 20°C w dzień). Prosty do wykorzystania jest m.in. środek Swirski Ulti-Mite w postaci zawieszek z otworami, przez które wydostają się roztocza. Należy jedynie pamiętać, by zakładać je na roślinach trzymając zawieszki "od góry", by nie uszkodzić naturalnych drapieżców. Po wystąpieniu mączlika zaleca się zawieszenie saszetek po jednej na 2,5 m2.

Na wyróżnienie zasługuje Amblydromalus limonicus (preparat Limonica), który pod względem skuteczności jest bardziej tolerancyjny na temperaturę niż pozostałe roztocza. Co ciekawe, pokarmem tego entomofaga są również inne roztocza (przędziorki), a także w okresie niedoboru szkodników pyłek kwiatowy (ma to szczególne znaczenie podczas stosowania zapobiegawczego w uprawie papryki). W przypadku małego nasilenia mączlików należy rozprowadzać preparat na roślinach równomiernie, co tydzień, przeznaczając średnio jedno opakowanie na 125 m2 uprawy.

Pluskwiaki – dziubałeczki

Z kolei pluskwiak, dziubałeczek mączlikowy jest wysoce ceniony za szerokie spektrum zwalczanych szkodników (zwalcza również m.in. mszyce i przędziorki) i polecany do ochrony najczęściej uprawianych gatunków pod osłonami, w tym sałaty. Niestety rozwój tego pluskwiaka trwa stosunkowo długo, toteż jego introdukcję należy rozpocząć wcześnie, jeszcze przed pojawieniem się mączlików. W czasie rozwoju jego populacji należy zapewnić mu dostatek pożywienia, bo w przeciwnym przypadku będzie się żywić sokami roślin, nie tylko szkodząc roślinom (uszkadza zawiązki owoców pomidora, głównie odmian koktajlowych), ale również dziubałeczki na pokarmie roślinnym będą się rozwijać wolniej. Dziubałeczka należy więc dokarmiać pokarmem zastępczym – jajami mklika mącznego i artemii (np. preparaty Entofood i Artefeed). Jeden z preparatów zawierających dziubałeczka mączlikowego – Mirical – w formie butelki wypełnionej entomofagiem i nośnikiem (trociny wraz z gryką) wystarczy na rozsypanie cienkiej warstwy na suche maty wełny mineralnej lub liście w celu wytworzenia ok. 6–10 skupisk. Zapobiegawczo jedno opakowanie wystarcza średnio na 2000 m2 powierzchni.

Błonkówki – dobrotnica i osiec

Błonkówki z rodziny ośćcowatych są najbardziej wyspecjalizowanymi przeciwnikami mączlików. Polecane są do ochrony oberżyny, papryki, pomidorów i ogórka. Pasożytują na larwach mączlików, przy czym dobrotnica szklarniowa składa jaja bezpośrednio do wnętrza ciała szkodnika, natomiast osiec mączlikowy pod larwę. Wylęgła larwa ośćca wchodzi do ciała mączlika i tam żeruje.

Encarsia formosa preferuje mączlika szklarniowego i działa aktywnie nawet w niskich temperaturach (powyżej 13°C) oraz w krótkim czasie może znacząco powiększyć swoją populację. Larwy mączlika spasożytowane przez dobrotnicę stają się szare lub czarne.

Z kolei osiec mączlikowy bardziej sprawdza się w ograniczaniu mączlika ostroskrzydłego i jest polecany szczególnie w wysokiej temperaturze (powyżej 30°C przewyższa skutecznością dobrotnicę). Ważną cechą ośca jest jego wysoka tolerancja na pestycydy, ale nie sprzyjają mu rośliny o ulistnieniu pokrytym dużą liczbą włosków, ograniczających poruszanie się.

Na rynku dostępny jest m.in. środek Eretmocerus-System – w postaci kartek do zawieszania, zawierających poczwarki entomofaga w pupariach mączlika. Profilaktycznie należy je rozwieszać na wysokości ok. 60–90 cm od wierzchołka roślin, gdy temperatura w pomieszczeniu przekroczy 20°C.

Muchówka Sphaerophoria i biedronki

W uprawach roślin o gładkich liściach – papryki i sałaty można wykorzystać muchówkę Sphaerophoria rueppellii, dostępną w obrocie handlowym pod nazwą Sphaerophoria-System. Jej głównym pokarmem są mszyce, do zwalczania których jest przede wszystkim rekomendowana, jednak może być ciekawym rozwiązaniem do ochrony szczególnie tych upraw, gdzie oba agrofagi wyrządzają duże szkody.

Wyspecjalizowane biedronki D. catalinae (środek Delphibug) i D. pusillus (Delphastus-System) są przeznaczone do ochrony oberżyny, ogórka, papryki i pomidora przed obydwoma gatunkami mączlików. Najlepiej sprawdzają się w temperaturze od 20–30°C, choć tolerują nawet wyższe temperatury. Żywią się jajami i larwami szkodników. Polecane są do zastosowania interwencyjnego poprzez aplikację żywych organizmów w skupiskach. Przy dużym nasileniu szkodnika należy uwolnić 2–3 szt./m2, najlepiej w pobliżu jego bytowania. Omijają larwy mączlików, na których pasożytują błonkówki ośćcowate, dzięki czemu strategia ich wzajemnego wykorzystania w kontroli mączlików jest uznawana za wysoce skuteczną.

Zerknij na nasze najnowsze oferty Kliknij i sprawdź co mamy dla Ciebie