Aby skutecznie chronić sałatę przed agrofagami, konieczna jest systematycznie prowadzona lustracja oraz właściwe rozpoznanie szkodnika lub choroby. Jakie agrofagi najczęściej spotykamy w uprawie sałaty pod osłonami?

Integrowana ochrona warzyw, w tym sałaty, w szklarniach nie zawsze doprowadza do całkowitej eliminacji agrofaga. Ważne jednak, aby utrzymać go przez cały cykl uprawy poniżej progu zagrożenia, tj. na poziomie niezagrażającym uzyskaniu wysokich, zdrowych i dobrej jakości plonów.

 

Mszyce

Mszyca brzoskwiniowa. Rozwój jednego pokolenia w zależności od temperatury i długości dnia trwa od 1 do 2 tygodni. W optymalnym okresie dla rozwoju mszyc (wiosenno-letnim), w ciągu miesiąca może rozwinąć się do 4 pokoleń. Podczas żerowania mszyce wydalają rosę miodową, na której rozwijają się grzyby sadzakowe, zmniejszając powierzchnię asymilacyjną roślin.

 

Mszyca porzeczkowo-sałatowa. Latem uskrzydlone mszyce przelatują na sałatę, gdzie może rozwinąć się nawet do 11 pokoleń. Jedna samica rodzi do 170 larw. W połowie września mszyce powracają na porzeczkę.

W uprawach pod osłonami monitoring należy prowadzić przez cały okres uprawy sałaty.

Bawełnica topolowo-sałatowa. W przypadku licznego wystąpienia zbiory mogą być mniejsze o ponad 40%. Od połowy czerwca do połowy lipca uskrzydlone samice przelatują na sałatę, na której zapoczątkowują rozwój pokolenia złożonego z bezskrzydłych osobników. Kolonie mszycy rozwijają się na korzeniach sałaty masłowej i sałaty głowiastej kruchej. W październiku pojawiają się osobniki uskrzydlone, migrujące na topolę, gdzie samice składają jaja zimowe.


 

Zwalczanie mszyc

Spośród biologicznych środków ochrony warto sięgnąć po pasożytnicze błonkówki z rodziny męczelkowatych, zawarte w produktach: Aphi-Mix-System, Mix control, Verda control. Natomiast przy stosowaniu chemicznych środków ochrony roślin należy zwrócić uwagę na częstość stosowania i rotację substancji aktywnych. Przykładowo substancja czynna acetamipryd jest w środkach: Acelan 20 SP, Aceplan 20 SP, Acetamoc, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Mospilan 20 SP, Sekil 20 SP; sulfoxalor – Closer; spirotetramat – Movento 100 SC. Wyniki doświadczenia wykonanego w Instytucie Ogrodnictwa wskazują, że preparaty Closer i Movento charakteryzują się wysoką skutecznością w zwalczaniu mszyc na sałacie.

 

Poza syntetycznymi ś.o.r. można też zastosować do zwalczania mszyc biopestycydy, zawierające substancje naturalnie występujące w środowisku (azadirachtynę – substancję wyekstrahowaną z nasion miodli indyjskiej Azadirachta indica) – Azatin EC; pyretrynę – Pyregard, Spruzit Koncentrat Na Szkodniki EC (pyretryny), preparat grzybowy – Naturalis lub jeden ze środków o działaniu mechanicznym – Siltac EC, Afik bądź preparat olejowy Emulpar' 940 EC.

 

Nicienie – guzak północny

Objawy porażenia roślin to kilkumilimetrowe wyrośla z wyrastającymi drobnymi korzeniami bocznymi. Po stwierdzeniu nicieni na sałacie uprawianej w gruncie wskazane jest termiczne odkażanie podłoża do głębokości 25–30 cm.
 

Wciornastek tytoniowiec

Do walki z tym szkodnikiem można wykorzystać metodę biologiczną polegającą m.in. na wprowadzaniu drapieżnych roztoczy np. dobroczynka wciornastkowego Amblyseius (Neoseiulus) cucumeris dostępnego w produktach Amblyseius–System, Thripex, Thripex-Plus; Amblyseius swirskii – Swirs control, Swirski-System, Ulti-Mite Swirski; Amblydromalus limonicus – Limonica. Roztocze drapieżne zwalczają głównie jaja i larwy wciornastków. Rozwój jednego pokolenia dobroczynka w temperaturze 20–25°C trwa 8–11 dni, wilgotność niższa niż 65% hamuje rozwój.

 

Do ograniczania szkodliwości wciornastka tytoniowca istnieje również możliwość zastosowania pluskwiaków – dziubałeczka wielożernego (Orius leavigatus) zawartego w Thripor-L i Orius majusculus (Majus control). Pluskwiaki te zwalczają głównie larwy i dorosłe osobniki wciornastków. Rozwój jednego pokolenia trwa około 3 tygodni, a długość życia osobników dorosłych wynosi 3–4 tygodnie. W warunkach niekorzystnych (brak wciornastków, dzień krótszy niż 12 godzin lub temperatura niższa niż 15°C) zapadają w diapauzę.


 

Mączlik szklarniowy

Larwy i osobniki dorosłe odżywiają się sokiem roślinnym. Pomocne w wykrywaniu obecności mączlika są żółte tablice lepowe, które należy zawiesić w szklarni bezpośrednio po wysadzeniu rozsady. Jedną tablicę stosuje się na 20–25 m2 szklarni.

 

Ochrona biologiczna polega na wprowadzaniu dobrotnicy szklarniowej (Encarsia formosa) – Encarsia-System, Encar control; ośca mączlikowego (Eretmocerus eremicus) obecnych w produktach: Eretmocerus eremicus, Eremi control, Eretmix-System, Encarsia/Eretmocerus mix.

Wprowadzanie organizmu pożytecznego należy rozpocząć w 3. tygodniu po posadzeniu roślin na miejsce stałe. Po stwierdzeniu obecności pierwszych osobników mączlika, dawkę i częstość wprowadzania organizmu pożytecznego należy zwiększyć.
 

Ziemiórki

Larwy żerują w okolicy szyjki korzeniowej i na korzeniach młodych roślin, wgryzając się do ich wnętrza. W celu ograniczenia liczebności ziemiórek można stosować makroorganizmy, np. nicienie entomopatogeniczne Steinernema feltiae (Entonem, Scia-Rid, Steinernema-System). Po wystąpieniu szkodnika opryskiwać dokładnie całą powierzchnię gleby u podstawy roślin. Nicienie wykazują aktywność w temperaturze powyżej 8°C, natomiast bakteria, którą uwalniają w ciele żywiciela, musi mieć co najmniej 14°C, aby skutecznie go zabić. Bakteria przestaje działać w temperaturze powyżej 26°C. Do walki z ziemiórką można też wykorzystać drapieżne chrząszcze z rodziny kusakowatych – Atheta coriaria (Atheta control, Atheta-System).


 

Błyszczka jarzynówka

Gąsienice żerują na liściach, wygryzając w nich różnej wielkości nieregularnego kształtu dziury. Do wykrywania motyli służy pułapka feromonowa typu Delta lub kubełkowa, zaopatrzona w atraktant płciowy samicy. Po odłowieniu pierwszych samców należy przeglądać rośliny w poszukiwaniu roślin z objawami żerowania gąsienic. Wykrycie 4–5 gąsienic na 50 roślinach w 3–5 różnych miejscach szklarni/tunelu lub stwierdzenie więcej niż 10% roślin z objawami żerowania gąsienic, stanowi podstawę do zwalczania.

 

Do zwalczania gąsienic tego motyla stosuje się środki zawierające mikroorganizmy, np. Bacillus thuringiensis var. kurstaki szczep EG 2348 – Lepinox Plus; Bacillus thuringiensis var. aizawai ABTS-1857 – XenTari WG, Xtreem lub Azatin EC.


 

Ślimaki

Na sałacie żerują różne gatunki: ślimak luzytański, pomrowik mały czy pomrów wielki. Środki stosować po wystąpieniu szkodnika lub po zauważeniu pierwszych uszkodzeń, od posadzenia rozsady do fazy wytworzenia 10% masy liściowej główki (BBCH 41). Należą do nich te zawierające metaldehyd – Lima Oro 3 GB, Lima Oro 5 GB, Limgol 5 GB, Medal 3 GB, Metkol 5 GB, Molufries 5 GB, Push 5 GB, Siga 3 GB, Slugicol 3 GB, Slugix 3 GB, Sneg 3 GB, oraz fosforan żelaza – Ironmax Pro, Sluxx HP.

Autor: dr hab. Grażyna Soika, prof. IO w Skierniewicach