Cebula po cebuli – jak zmniejszyć negatywne skutki monokultury?

Dodano: 17.05.2021, 00:00


W wielu gospodarstwach zdarza się, że cebulę uprawia się po sobie w jednej lokalizacji przez kilka lat. Nie jest to zgodne z założeniem integrowanej ochrony roślin, ale w praktyce ogrodniczej ma to miejsce. Dlatego też należy przeanalizować możliwości uniknięcia kilku zagrożeń.
Jakie polskie owoce zasługują na miano superowoców?
W wielu gospodarstwach zdarza się, że cebulę uprawia się po sobie w jednej lokalizacji przez kilka lat. Nie jest to zgodne z założeniem integrowanej ochrony roślin, ale w praktyce ogrodniczej ma to miejsce. Dlatego też należy przeanalizować możliwości uniknięcia kilku zagrożeń.

Uprawy monokulturowe są niekorzystne dla roślin, ponieważ w glebie gromadzi się specyficzna grupa agrofagów, których żywicielami są uprawiane z roku na rok te same gatunki roślin. Dotyczy to także cebuli. Przerwanie jej uprawy na tym samym polu przez kilka lat prowadzi do zmniejszenia populacji tych agrofagów. Istotny w zmianowaniu pól jest też dobór odpowiednich roślin poplonowych. Z reguły powinno się stosować przerwy 3–4-letnie w uprawie cebuli, produkując na danym polu inne gatunki roślin użytkowych. Ta zależność jest podstawowym zabiegiem agrotechnicznym w integrowanej produkcji warzyw. Zmianowanie zmniejsza populację nicieni i szkodników, a także ogranicza zmęczenie gleby.

Czy istnieje sposób na ochronę cebuli przy uprawie cebuli po cebuli?
Wymienione poniżej patogeny oprócz sprawcy mączniaka rzekomego cebuli powodują straty w przypadku uprawy cebuli przez wiele lat na tym samym polu. 

Bakterioza
Chorobę powodują bakterie Burkholderia cepacia, Burkholderia gladioli pv. allicola, które zimują w glebie, jak również bytują na nasionach cebuli. Są groźne w przypadku braku zmianowania. Infekują cebule zwykle po gradobiciu czy ulewnych deszczach. Symptomy choroby to miękka zgnilizna szyjki cebuli, która zwykle pojawia się na przełomie lipca i sierpnia. Najczęściej obserwuje się ją dopiero w okresie przedzbiorczym i w czasie przechowywania. Podobne objawy mogą być spowodowane czynnikami nieinfekcyjnymi – przemrożeniem lub oparzelizną słoneczną.

Zgnilizna szyjki cebuli
Sprawcą są grzyby z rodzaju Botrytis, zimujące w glebie i zasiedlające nasiona. Ta choroba również może być niebezpieczna przy uprawie cebuli po cebuli. W okresie przechowywania choroba rozprzestrzenia się szybko, wynikiem czego jest masowe gnicie cebuli.

Fuzaryjna zgnilizna cebuli
Grzyb Fusarium oxysporum f.sp. .cepa jest patogenem zimującym w glebie i bytującym na nasionach. Jest to szczególnie niebezpieczna choroba w ostatnich latach, szczególnie w uprawach monokulturowych. Trzeba przestrzegać optymalnej temperatury (około 0–1°C) przechowywania i względnej wilgotności powietrza 65–70%.

Alternarioza cebuli
Mało znacząca choroba cebuli, występująca wtórnie na liściach i pędach kwiatowych opanowanych przez inne choroby. Sprawcą choroby są grzyby z rodzaju Alternaria, zimujące w glebie. Występuje w okresie przedzbiorczym.

Zgnilizna twardzikowa
Powodowana jest przez grzyb Sclerotinia sclerotiorum – bardzo groźny patogen, często obecny w uprawach, gdzie nie stosuje się racjonalnego zmianowania pól. Źródłem infekcji pierwotnej patogenem są zarodniki przetrwalnikowe (sklerocja), które mogą przetrwać zimę w glebie. Z uwagi na polifagiczny charakter patogenu dobranie odpowiedniej rośliny poplonowej wymaga analizy, ponieważ większość gatunków roślin uprawnych jest porażanych przez S. sclerotiorum. Grzyb infekuje zawiązujące się cebule. Choroba zwykle ujawnia się dopiero w okresie przechowywania. W zwalczaniu tej choroby ważny jest biologiczny środek Contans, zawierający nadpasożytniczy grzyb Coniothyrium minitans.

Mączniak rzekomy cebuli
Sprawcą jest organizm grzybopodobny Peronospora destructor. Należy do patogenów obligatoryjnych, czyli mogących żyć i rozwijać się na żywym organizmie. Patogen nie zimuje w glebie czy na resztkach roślinnych, a więc nie istnieje zagrożenie w przypadku uprawy cebuli po cebuli. Pierwotnym źródłem choroby są plantacje cebuli wysadkowej, zakażona dymka posadzona na polu oraz odrosty zakażonej cebuli pozostawione w glebie z roku poprzedniego. Także plantacje cebuli zimującej mogą być źródłem infekcji.   

Jaka jest rada, aby rośliny były zdrowe?
Oprócz odpowiedniego stanowiska trzeba stosować dobry przedplon. Dla cebuli są to rośliny kapustowate, dyniowate, bobowate, a także zboża. Należy o tym pamiętać przed założeniem plantacji cebuli. W przypadku bakteriozy, alternariozy, zgnilizny twardzikowej czy fuzariozy plantator powinien zapobiegać ich rozwojowi, stosując pewny materiał rozmnożeniowy, zwłaszcza dymkę czy cebule wysadkowe. Siew czy sadzenie nie powinno być zbyt gęste, także niszczenie chwastów ma znaczenie w ograniczaniu nadmiernej wilgotności wokół roślin, co stymuluje rozwój chorób. Zważywszy na coraz powszechniejsze nawadnianie plantacji, należy unikać pobierania wody z naturalnych zbiorników wodnych (stawy, rzeki), z uwagi na obecność w nich licznych zarodników, stanowiących pierwotne źródło infekcji. Samo deszczowanie plantacji powinno być racjonalnie. Intensywny termin nawadniania dla cebuli z siewu wiosennego powinien być realizowany od połowy czerwca do końca lipca. W miarę możliwości należy także zbierać resztki pożniwne z pola, ograniczając populację patogenów saprofitycznie rozwijających się na nich.

Zwalczanie chemiczne
Podstawą skutecznej ochrony cebuli jest stosowanie zalecanych fungicydów. Termin wykonywania zabiegów zapisany jest w etykietach. Bardziej precyzyjne terminy zabiegów powinny być oparte na sygnalizacji zagrożeń. Takich informacji można szukać w internecie (np. www.agrofagi.com.pl/). Jednocześnie plantator powinien sam prowadzić monitoring rozwoju chorób na roślinach w okresie wegetacji, jak również obserwować rozwój chorób na cebuli w okresie przechowywania. Powinno to stanowić podstawę do oszacowania zagrożenia: jakie patogeny występują w danym gospodarstwie i w kolejnych latach je ograniczać. Jeżeli w roku ubiegłym obserwowano miękkie gnicie cebul bez obecności grzybni (typowe objawy bakteriozy), w kolejnym należy w pierwszej kolejności zapobiegać bakteriozie. Po zbiorze cebulę należy prawidłowo dosuszyć w temperaturze niższej niż 30oC i nie obcinać szczypioru u nasady cebul. Do długotrwałego przechowywania przeznaczać należy tylko zdrową, nieuszkodzoną mechanicznie cebulę.

Co stosować?
Dużym problemem dla plantatorów jest wycofanie zapraw grzybobójczych, zawierających tiuram (np. Zaprawa nasienna T 65 DS/WS). Pozostaje zaprawa Maxim 480 FS stosowana w dawce 1 ml/kg nasion cebuli. W okresie wegetacji powinno się stosować dopuszczone fungicydy zgodnie z ich etykietami. Wykaz tych środków można znaleźć np. w aktualnym programie ochrony warzyw. W tabeli 1. znajduje się skrócony wykaz środków, które powinny być szczególnie użyte w przypadku uprawy cebuli po cebuli.
Istotnym zagadnieniem jest zapewnienie prawidłowych parametrów w chłodniach z przechowywaną cebulą, ponieważ to ma duży wpływ na rozwój chorób. Cebula może być przechowywana do 8 miesięcy w temperaturze 0°C i przy wilgotności powietrza na poziomie 70%.

Tab. 1. Skrócony wykaz fungicydów zalecanych do zwalczania chorób cebuli
Choroba Grupa fungicydów  Uwagi
zgnilizna szyjki  Maxim 480 FS (1 ml/kg nasion) Maxim 480 FS zmniejsza ryzyko wystąpienia fuzaryjnej zgnilizny cebuli oraz innych patogenów powodujących zgorzel siewek 
bakterioza  Champion 50 WG  
Mag 50 WG (2 kg/ha)
Nordox 75 WG (1,33 kg/ha)
poleca się po burzach i gradzie opryskiwać rośliny 2–3 razy co 7 dni środkiem Huwa-San TR50 (0,1–0,2%)
zgnilizna szyjki – strobiluryny np. Amistar 250 SC 
– ftalany + strobiluryny na przykład Amistar Opti 480 SC 
– triazole + strobiluryny na przykład Fandango 200 EC 
– anilinopirymidyny + fenylopirole na przykład  Switch 62,5 WG 
– benzimidazole np. Topsin M 500 SC  
– anilidy + triazole np. Luna Experience 400 SC  
fungicydy te ograniczają również występowanie zgnilizny twardzikowej
Topsin M 500 SC i inne fungicydy z grupy benzimidazoli ograniczają rozwój grzybów z rodzaju Fusarium. Środki zawierające chlorotalonil można stosować do 20.05.2020 r.
fuzarioza  – biologiczne np. Polyversum WP 
– benzimidazole np. Sintop 500 SC   
 
Polyversum WP (preparat zawiera antagonistyczny grzyb Pythium oligandrum) stosować przemiennie ze środkami chemicznymi – należy uwzględnić co najmniej siedmiodniowy odstęp między zabiegami 


 Autor: dr hab. Jan Sobolewski

Spodobał się Tobie nasz artykuł? Kliknij w link, zamów bezpłatny egzemplarz
miesięcznika Warzywa i Owoce Miękkie i czytaj do woli  https://bit.ly/2Q4H9YH


Produkujesz warzywa lub owoce, dodaj swoje ogłoszenie w naszym serwisie 
https://www.ogloszenia.agro.pl/users/login.html?return=https://www.ogloszenia.agro.pl/ogloszenia/dodaj.html
 

Mogą Cię zainteresować:

« wróć do listy artykułów
Do góry