Uprawa jagody kamczackiej (cz. I) Zalecenia uprawowe
Dodano: 02.08.2021, 00:00
Jagoda kamczacka (syn. suchodrzew błękitny, haskap) powoli staje się cenionym gatunkiem sadowniczym, ponieważ jej smaczne owoce są jednymi z pierwszych na rynku (maj/czerwiec) i są bardzo zdrowe. Ważna jest też możliwość szerokiego ich wykorzystania w przetwórstwie. W ślad za tym idą wysiłki hodowców, których celem jest otrzymanie odmian o słodszych, dorodniejszych owocach, i odpornych na opadanie w okresie dojrzewania.
Jagoda kamczacka (syn. suchodrzew błękitny, haskap) powoli staje się cenionym gatunkiem sadowniczym, ponieważ jej smaczne owoce są jednymi z pierwszych na rynku (maj/czerwiec) i są bardzo zdrowe. Ważna jest też możliwość szerokiego ich wykorzystania w przetwórstwie. W ślad za tym idą wysiłki hodowców, których celem jest otrzymanie odmian o słodszych, dorodniejszych owocach, i odpornych na opadanie w okresie dojrzewania.
Na początku w uprawie dominowały „stare” odmiany rosyjskie, charakteryzujące się drobnymi owocami i łatwo opadające w okresie dojrzewania. Jednak w ostatnich latach zastępowane są one znacznie ciekawszymi odmianami m.in. pochodzącymi z Polski, Kanady czy nowymi odmianami hodowli rosyjskiej.
Jagoda kamczacka, pomimo pewnych problemów z jej sprzedażą w poprzednim sezonie, w naszym kraju i za granicą nadal uznawana jest za nowy gatunek z dużymi perspektywami na rozwój. Decyzja Parlamentu Europejskiego nr 2018/2283 z grudnia 2018 r. sankcjonująca wpisanie jagody kamczackiej na listę produktów tradycyjnych, daje możliwość legalnego wprowadzania jej do obrotu na terenie Unii Europejskiej, również przez inne podmioty. Można mieć nadzieję, że decyzja ta przyczyni się do wzmocnienia wśród konsumentów i przetwórców wizerunku jagody kamczackiej jako owoców o wysokich walorach prozdrowotnych i smakowych, co przełoży się na wzrost popytu zarówno na owoce świeże, jak i przetworzone.
Jagoda kamczacka to krzew pochodzący z dalekiej Syberii. Naturalnym środowiskiem występowania suchodrzewu jest północno-wschodnia część Azji. Odmiany uprawne wywodzą się od gatunków suchodrzewu błękitnego (Lonicera coerulea var. edulis), suchodrzewu kamczackiego (L. coerulea var. kamtschatica), suchodrzewu ałtajskiego (L. coerulea var. altaica) oraz z Hokkaido w Japonii. Krzewy tego gatunku dorastają do wysokości 1,0–1,8 m, mają pokrój zwarty, wzniesiony lub kulisty i mają sztywne pędy. W polskich warunkach suchodrzew kwitnie od początku kwietnia do I dekady maja (fot.1) Owocem jest wydłużona jagoda o atrakcyjnym wyglądzie, kształtem zbliżona do śliwki, długości do 4 cm, barwy granatowej z niebieskim woskowym nalotem (fot. 2). Jagoda kamczacka jest rośliną o owocach deserowych ale także nadaje się do przerobu. Jagody zawierają wiele substancji prozdrowotnych. Przede wszystkim są bogatym źródłem antocyjanów i witamin, które mają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Służą do wyrobu pysznych konfitur, soków, galaretek, mrożonek, nalewek i leków. Mogą być z powodzeniem wykorzystywane w przemyśle cukierniczym jako wartościowy dodatek do ciast, jogurtów, koktajli i lodów oraz w przemyśle spożywczym.
Dlaczego warto uprawiać?
Uprawa krzewów suchodrzewu błękitnego jest dość prosta, ale wymaga pewnej wiedzy i doświadczenia. Decydują o tym ważne czynniki dotyczące jej wymagań, odmian i stanowiska pod uprawę. Zaliczamy do nich:
1. Bardzo wysoką mrozoodporność – krzewy zimą wytrzymują temperaturę do –40°C, a kwiaty znoszą przymrozki wiosenne nawet do –7°C.
2. Wysoka odporność na choroby i szkodniki – w ciągu kilkunastu lat prowadzenia badań nie obserwowano objawów chorób i szkodników na badanych krzewach jagody.
3. Bardzo wczesna pora kwitnienia i dojrzewania owoców (na przełomie maja i czerwca) – jest to jeden z pierwszych owoców dojrzewających w uprawie gruntowej, nawet przed wczesnymi truskawkami.
4. Stosunkowo niewielkie wymagania glebowe. Jagoda kamczacka nie wymaga najlepszych klas gleby i zakwaszania gleby, jak borówka amerykańska, przez co nie ponosimy wysokich kosztów przy zakładaniu i prowadzeniu plantacji.
5. Wyselekcjonowanie nowych plennych i wartościowych odmian – Wojtek, Nr 44, Aurora, Indigo Gem, Vostorg. Wszystkie polskie odmiany i genotypy charakteryzuje wysoka odporność na choroby, wytrzymałość na mróz oraz mała skłonność dojrzewających owoców do osypywania się przed zbiorem. Ważne jest także to, że jagody nadają się do zbioru mechanicznego i mogą być zbierane kombajnem. Jest to szczególnie istotne w ostatnich latach, kiedy rosną koszty robocizny i brakuje ludzi do zbioru owoców. Cechą wyróżniającą polskie odmiany jest w miarę równomierne dojrzewanie owoców i możliwość ich przetrzymania na krzewach, gdyż tak łatwo nie opadają. W badaniach dojrzałe jagody odmiany Wojtek można było przetrzymać na krzewach nawet do dwóch tygodni bez większych strat w plonie.
6. Wczesne wchodzenie w okres owocowania – pierwsze jagody są już w drugim roku, chociaż pełny plon owoców (2 do 5 kg z krzewu) można osiągnąć po 5–7 latach wzrostu.
7. Długowieczność krzewów na plantacji – przy dobrej agrotechnice wynosi ona nawet 20 lat i powyżej.
Zakładanie plantacji
Jagoda kamczacka jest krzewem o stosunkowo niewielkich wymaganiach glebowych. Krzewy najlepiej rosną i owocują w miejscach nasłonecznionych, na glebach piaszczysto-gliniastych, żyznych, lekko kwaśnych, dość wilgotnych, ale nie podmokłych. Suchodrzew udaje się na glebach piaszczystych, szczerkach gliniastych, jak i na glebach torfowych, lekko kwaśnych.
Przed sadzeniem
Koniecznie przed sadzeniem, należy wykonać analizę gleby w stacji chemiczno-rolniczej, aby określić zasobność gleby w makro- i mikroelementy. Wyniki analiz określają nam jakie działania i jakie nawożenie należy zastosować przed założeniem plantacji. Stanowisko przed sadzeniem powinno być wolne od chwastów, szczególnie wieloletnich np. perzu, aby zapewnić optymalne warunki rozwoju dla młodych roślin. Bardzo dobrym przedplonem dla jagody są rośliny okopowe, motylkowe i zbożowe, utrzymywane w dobrej kulturze gleby. Większość gleb w Polsce jest zakwaszonych, dlatego przed sadzeniem krzewów wskazane jest wapnowanie, tak aby osiągnąć odczyn gleby w zakresie pH 6,0 do 6,5. Na glebach suchszych, gdzie mogą występować niedobory wody, warto jest zainstalować nawadnianie kropelkowe. Bardzo korzystne przed posadzeniem roślin jest zastosowanie nawożenia organicznego w postaci obornika w dawce 30 t/ha lub nawozu zielonego. Krzewy pozytywnie reagują na nawożenie organiczne w postaci lepszego wzrostu i owocowania, szczególnie na glebach ubogich w próchnicę.
Przed sadzeniem i w latach uprawy, bardzo korzystne jest zastosowanie wiosną preparatów z kwasami humusowymi, które zawierają naturalny chitozan. Do sadzenia należy używać wyłącznie materiału rozmnażanego wegetatywnie, ze sprawdzonych odmian. Najlepiej sadzić co najmniej 2–3 różne odmiany kwitnące w podobnym czasie, ponieważ krzyżowe zapylenie krzewów jest gwarancją ich dobrego plonowania. Młode, dobrze ukorzenione rośliny można sadzić wiosną i jesienią. Rozstawa przy sadzeniu krzewów jest uzależniona od wielkości plantacji i sposobu zbioru owoców.
Jak sadzić?
Na małych przydomowych plantacjach, gdzie planowany jest zbiór ręczny, rośliny można sadzić w rozstawie 1,0 do 1,5 m w rzędzie i 2,5 do 3,0 m między rzędami. Na większych plantacjach, gdzie planowany jest zbiór kombajnem, zalecana jest rozstawa krzewów 0,7 m w rzędzie i 4,0–4,2 m między rzędami. Tak więc na obsadzenie powierzchni 1 ha potrzeba od 2200 do 4200 sztuk sadzonek. Rośliny należy posadzić 3–4 cm głębiej niż rosły w szkółce. Sadzenie możemy wykonać jesienią lub wiosną najlepiej z sadzonek w doniczkach. Wskazane jest posadzenie co najmniej dwóch odmian, aby krzewy lepiej się zapylały. Do sadzenia powinno się używać roślin zdrowych, o pewnej tożsamości odmianowej, najlepiej 2-letnich w doniczkach (fot. 2a). Do sadzenia krzewów na większych powierzchniach można wykorzystać sadzarkę zaczepianą do ciągnika (fot. 2b).
Pielęgnacja plantacji
Posadzonych roślin nie należy przycinać, aby nie ograniczać plonowania w następnych latach (fot. 2c). Glebę wokół krzewów dobrze jest przykryć ściółką, np. odkwaszonym torfem lub odkwaszoną korą (fot. 2d). Na plantacje ekologiczne i z integrowaną produkcją, w rzędach roślin można zastosować agrotkaninę, aby ograniczyć zachwaszczenie, lub herbicydy – przy starszych roślinach. W pierwszych dwóch latach po sadzeniu krzewy najlepiej odchwaszczać mechanicznie, bez używania herbicydów (fot. 2e), a od 2–3 roku można zadarnić międzyrzędzia. Młode plantacje zakładane szczególnie w pobliżu lasów i zadrzewień, dobrze jest ogrodzić np. siatką stosowaną w uprawach leśnych, aby zabezpieczyć rośliny przed zającami i sarnami, które mogą uszkadzać młode krzewy (fot. 2f).
Suchodrzew jest rośliną długowieczną. Nie wymaga intensywnego cięcia. Corocznie usuwa się uszkodzone i rosnące blisko ziemi gałązki, a od 4–5 roku uprawy, przeprowadza się cięcie odmładzające. Wycina się najstarsze pędy, nadmiernie zagęszczające krzewy. Należy pozostawić młode 2-letnie pędy, które wydają najdorodniejsze owoce i zapewnić dostęp światła do jagód w czasie dojrzewania. Na małych plantacjach jagody zbiera się ręcznie. Na dużych plantacjach, które powstały w ostatnich latach, do zbioru owoców z powodzeniem wykorzystuje się zmodyfikowane kombajny porzeczkowe.
W drugiej części artykułu autor przedstawi 6 perspektywicznych odmian jagody kamczackiej do uprawy w naszym kraju.
Mgr inż. Tomasz Golis
Instytut Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach
Na początku w uprawie dominowały „stare” odmiany rosyjskie, charakteryzujące się drobnymi owocami i łatwo opadające w okresie dojrzewania. Jednak w ostatnich latach zastępowane są one znacznie ciekawszymi odmianami m.in. pochodzącymi z Polski, Kanady czy nowymi odmianami hodowli rosyjskiej.
Jagoda kamczacka, pomimo pewnych problemów z jej sprzedażą w poprzednim sezonie, w naszym kraju i za granicą nadal uznawana jest za nowy gatunek z dużymi perspektywami na rozwój. Decyzja Parlamentu Europejskiego nr 2018/2283 z grudnia 2018 r. sankcjonująca wpisanie jagody kamczackiej na listę produktów tradycyjnych, daje możliwość legalnego wprowadzania jej do obrotu na terenie Unii Europejskiej, również przez inne podmioty. Można mieć nadzieję, że decyzja ta przyczyni się do wzmocnienia wśród konsumentów i przetwórców wizerunku jagody kamczackiej jako owoców o wysokich walorach prozdrowotnych i smakowych, co przełoży się na wzrost popytu zarówno na owoce świeże, jak i przetworzone.
Jagoda kamczacka to krzew pochodzący z dalekiej Syberii. Naturalnym środowiskiem występowania suchodrzewu jest północno-wschodnia część Azji. Odmiany uprawne wywodzą się od gatunków suchodrzewu błękitnego (Lonicera coerulea var. edulis), suchodrzewu kamczackiego (L. coerulea var. kamtschatica), suchodrzewu ałtajskiego (L. coerulea var. altaica) oraz z Hokkaido w Japonii. Krzewy tego gatunku dorastają do wysokości 1,0–1,8 m, mają pokrój zwarty, wzniesiony lub kulisty i mają sztywne pędy. W polskich warunkach suchodrzew kwitnie od początku kwietnia do I dekady maja (fot.1) Owocem jest wydłużona jagoda o atrakcyjnym wyglądzie, kształtem zbliżona do śliwki, długości do 4 cm, barwy granatowej z niebieskim woskowym nalotem (fot. 2). Jagoda kamczacka jest rośliną o owocach deserowych ale także nadaje się do przerobu. Jagody zawierają wiele substancji prozdrowotnych. Przede wszystkim są bogatym źródłem antocyjanów i witamin, które mają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Służą do wyrobu pysznych konfitur, soków, galaretek, mrożonek, nalewek i leków. Mogą być z powodzeniem wykorzystywane w przemyśle cukierniczym jako wartościowy dodatek do ciast, jogurtów, koktajli i lodów oraz w przemyśle spożywczym.
Dlaczego warto uprawiać?
Uprawa krzewów suchodrzewu błękitnego jest dość prosta, ale wymaga pewnej wiedzy i doświadczenia. Decydują o tym ważne czynniki dotyczące jej wymagań, odmian i stanowiska pod uprawę. Zaliczamy do nich:
1. Bardzo wysoką mrozoodporność – krzewy zimą wytrzymują temperaturę do –40°C, a kwiaty znoszą przymrozki wiosenne nawet do –7°C.
2. Wysoka odporność na choroby i szkodniki – w ciągu kilkunastu lat prowadzenia badań nie obserwowano objawów chorób i szkodników na badanych krzewach jagody.
3. Bardzo wczesna pora kwitnienia i dojrzewania owoców (na przełomie maja i czerwca) – jest to jeden z pierwszych owoców dojrzewających w uprawie gruntowej, nawet przed wczesnymi truskawkami.
4. Stosunkowo niewielkie wymagania glebowe. Jagoda kamczacka nie wymaga najlepszych klas gleby i zakwaszania gleby, jak borówka amerykańska, przez co nie ponosimy wysokich kosztów przy zakładaniu i prowadzeniu plantacji.
5. Wyselekcjonowanie nowych plennych i wartościowych odmian – Wojtek, Nr 44, Aurora, Indigo Gem, Vostorg. Wszystkie polskie odmiany i genotypy charakteryzuje wysoka odporność na choroby, wytrzymałość na mróz oraz mała skłonność dojrzewających owoców do osypywania się przed zbiorem. Ważne jest także to, że jagody nadają się do zbioru mechanicznego i mogą być zbierane kombajnem. Jest to szczególnie istotne w ostatnich latach, kiedy rosną koszty robocizny i brakuje ludzi do zbioru owoców. Cechą wyróżniającą polskie odmiany jest w miarę równomierne dojrzewanie owoców i możliwość ich przetrzymania na krzewach, gdyż tak łatwo nie opadają. W badaniach dojrzałe jagody odmiany Wojtek można było przetrzymać na krzewach nawet do dwóch tygodni bez większych strat w plonie.
6. Wczesne wchodzenie w okres owocowania – pierwsze jagody są już w drugim roku, chociaż pełny plon owoców (2 do 5 kg z krzewu) można osiągnąć po 5–7 latach wzrostu.
7. Długowieczność krzewów na plantacji – przy dobrej agrotechnice wynosi ona nawet 20 lat i powyżej.
Zakładanie plantacji
Jagoda kamczacka jest krzewem o stosunkowo niewielkich wymaganiach glebowych. Krzewy najlepiej rosną i owocują w miejscach nasłonecznionych, na glebach piaszczysto-gliniastych, żyznych, lekko kwaśnych, dość wilgotnych, ale nie podmokłych. Suchodrzew udaje się na glebach piaszczystych, szczerkach gliniastych, jak i na glebach torfowych, lekko kwaśnych.
Przed sadzeniem
Koniecznie przed sadzeniem, należy wykonać analizę gleby w stacji chemiczno-rolniczej, aby określić zasobność gleby w makro- i mikroelementy. Wyniki analiz określają nam jakie działania i jakie nawożenie należy zastosować przed założeniem plantacji. Stanowisko przed sadzeniem powinno być wolne od chwastów, szczególnie wieloletnich np. perzu, aby zapewnić optymalne warunki rozwoju dla młodych roślin. Bardzo dobrym przedplonem dla jagody są rośliny okopowe, motylkowe i zbożowe, utrzymywane w dobrej kulturze gleby. Większość gleb w Polsce jest zakwaszonych, dlatego przed sadzeniem krzewów wskazane jest wapnowanie, tak aby osiągnąć odczyn gleby w zakresie pH 6,0 do 6,5. Na glebach suchszych, gdzie mogą występować niedobory wody, warto jest zainstalować nawadnianie kropelkowe. Bardzo korzystne przed posadzeniem roślin jest zastosowanie nawożenia organicznego w postaci obornika w dawce 30 t/ha lub nawozu zielonego. Krzewy pozytywnie reagują na nawożenie organiczne w postaci lepszego wzrostu i owocowania, szczególnie na glebach ubogich w próchnicę.
Przed sadzeniem i w latach uprawy, bardzo korzystne jest zastosowanie wiosną preparatów z kwasami humusowymi, które zawierają naturalny chitozan. Do sadzenia należy używać wyłącznie materiału rozmnażanego wegetatywnie, ze sprawdzonych odmian. Najlepiej sadzić co najmniej 2–3 różne odmiany kwitnące w podobnym czasie, ponieważ krzyżowe zapylenie krzewów jest gwarancją ich dobrego plonowania. Młode, dobrze ukorzenione rośliny można sadzić wiosną i jesienią. Rozstawa przy sadzeniu krzewów jest uzależniona od wielkości plantacji i sposobu zbioru owoców.
Jak sadzić?
Na małych przydomowych plantacjach, gdzie planowany jest zbiór ręczny, rośliny można sadzić w rozstawie 1,0 do 1,5 m w rzędzie i 2,5 do 3,0 m między rzędami. Na większych plantacjach, gdzie planowany jest zbiór kombajnem, zalecana jest rozstawa krzewów 0,7 m w rzędzie i 4,0–4,2 m między rzędami. Tak więc na obsadzenie powierzchni 1 ha potrzeba od 2200 do 4200 sztuk sadzonek. Rośliny należy posadzić 3–4 cm głębiej niż rosły w szkółce. Sadzenie możemy wykonać jesienią lub wiosną najlepiej z sadzonek w doniczkach. Wskazane jest posadzenie co najmniej dwóch odmian, aby krzewy lepiej się zapylały. Do sadzenia powinno się używać roślin zdrowych, o pewnej tożsamości odmianowej, najlepiej 2-letnich w doniczkach (fot. 2a). Do sadzenia krzewów na większych powierzchniach można wykorzystać sadzarkę zaczepianą do ciągnika (fot. 2b).
Pielęgnacja plantacji
Posadzonych roślin nie należy przycinać, aby nie ograniczać plonowania w następnych latach (fot. 2c). Glebę wokół krzewów dobrze jest przykryć ściółką, np. odkwaszonym torfem lub odkwaszoną korą (fot. 2d). Na plantacje ekologiczne i z integrowaną produkcją, w rzędach roślin można zastosować agrotkaninę, aby ograniczyć zachwaszczenie, lub herbicydy – przy starszych roślinach. W pierwszych dwóch latach po sadzeniu krzewy najlepiej odchwaszczać mechanicznie, bez używania herbicydów (fot. 2e), a od 2–3 roku można zadarnić międzyrzędzia. Młode plantacje zakładane szczególnie w pobliżu lasów i zadrzewień, dobrze jest ogrodzić np. siatką stosowaną w uprawach leśnych, aby zabezpieczyć rośliny przed zającami i sarnami, które mogą uszkadzać młode krzewy (fot. 2f).
Suchodrzew jest rośliną długowieczną. Nie wymaga intensywnego cięcia. Corocznie usuwa się uszkodzone i rosnące blisko ziemi gałązki, a od 4–5 roku uprawy, przeprowadza się cięcie odmładzające. Wycina się najstarsze pędy, nadmiernie zagęszczające krzewy. Należy pozostawić młode 2-letnie pędy, które wydają najdorodniejsze owoce i zapewnić dostęp światła do jagód w czasie dojrzewania. Na małych plantacjach jagody zbiera się ręcznie. Na dużych plantacjach, które powstały w ostatnich latach, do zbioru owoców z powodzeniem wykorzystuje się zmodyfikowane kombajny porzeczkowe.
W drugiej części artykułu autor przedstawi 6 perspektywicznych odmian jagody kamczackiej do uprawy w naszym kraju.
Mgr inż. Tomasz Golis
Instytut Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach
Mogą Cię zainteresować:
![40 protestów rolniczych w Wielkopolsce. Rolnicze oblężenie Poznania 20 marca [MAPA]](https://static.tygodnik-rolniczy.pl/images/2024/03/15/o_526892_1024.webp?2024-03-15-11-00-00)
